Nguyentrinh giới thiệu thơ Sergei Alexandrovich Exenhin
Серге́й Алекса́ндрович Есе́нин (Sergei Alexandrovich Exenhin) sinh ngày 3 tháng 10 năm 1895 (lịch Nga ngày 21 tháng 9 năm 1895) tại làng Konstantivo tỉnh Ryazan – một ngôi làng nho nhỏ yên bình và xinh đẹp, thuộc vùng thảo nguyên Ryazan rộng mênh mông và đầy thơ mộng, có dòng sông Ôka yêu kiều, xinh đẹp và lộng gió vào những buổi chiều hè, về mùa thu những chiếc lá phong vàng quyến rũ lả tả rơi xuống, soi lấp lánh xuống mặt nước trong xanh. Thơ Exenhin là những lời tâm sự, là tiếng hát nồng nàn, bay bổng trong không gian, vừa thiết tha vừa dịu ngọt, lúc thì thầm âu yếm, lúc trăn trở, đắng cay chua xót...những vần thơ ca ngợi tình yêu thiên nhiên, cảnh đẹp thiên nhiên đồng quê nước Nga, thật bình dị, nhưng vô cùng quyến rũ, trang trọng mà quí phái, những người dân vùng quê hiền hậu, thủy chung và cả những nỗi đau, những tâm sự sâu kín trong đáy lòng của nhà thơ tài hoa nhưng bạc mệnh.
Exenhin là nhà thơ nông dân, nhưng là nhà thơ nông dân bí ẩn nhất, với số phận kỳ lạ, với những bài thơ xuất thần, cô đọng từng chữ, mà phải vừa đọc vừa cảm nhận thì mới thấm hiểu tâm hồn nhà thơ , hồn nhiên, nhân hậu và trong sạch biết bao. Ngay cả bài thơ tuyệt mệnh cuối cùng “До свиданья, друг мой, до свиданья” (Vĩnh biệt - Bạn của tôi ơi- xin vĩnh biệt), trước khi tự mình treo cổ trên ống nước trong căn phòng khách sạn Anglettre ngày 28/12/1925, những vần thơ của Exenhin vẫn trong trẻo , dịu dàng mà đau đớn làm sao:
“Милый мой, ты у меня в груди.
Предназначенное расставанье
Обещает встречу впереди...”
(Bạn thân yêu ơi, bạn luôn trong trái tim tôi
Sự chia ly đã định trước rồi
mình sẽ gặp lại nhau trong chuỗi ngày sắp tới...)
Bài thơ НОЧЬ (Đêm) Exenhin sáng tác vào 1911-1912, năm ông 15- 16 tuổi.
Тихо дремлет река.
Темный бор не шумит.
Соловей не поет,
И дергач не кричит.
Ночь. Вокруг тишина.
Ручеек лишь журчит.
Своим блеском луна
Все вокруг серебрит.
Серебрится река.
Серебрится ручей.
Серебрится трава
Орошенных степей.
Ночь. Вокруг тишина.
В природе все спит.
Своим блеском луна
Все вокруг серебрит.
1911-1912
Dòng sông mơ màng ngủ
Rừng thông tối lặng im
Họa mi ngừng tiếng hót
Muông thú cũng nín thinh
Màn đêm buông lặng lẽ
Dòng suối nhỏ thầm thì
Vầng trăng khuya lấp lánh
trải bạc khắp đồng quê
Sông lấp loáng ánh bạc
Suối - dát bạc long lanh
cỏ cây ngời bạc sáng
Thảo nguyên bát ngát xanh
Đêm. Xung quanh im ắng
Vạn vật ngủ lặng yên
Ánh trăng đêm rực rỡ
Rải bạc sáng lung linh.
И дергач не кричит.
Ночь. Вокруг тишина.
Ручеек лишь журчит.
Своим блеском луна
Все вокруг серебрит.
Серебрится река.
Серебрится ручей.
Серебрится трава
Орошенных степей.
Ночь. Вокруг тишина.
В природе все спит.
Своим блеском луна
Все вокруг серебрит.
1911-1912
ĐÊM
(Nguyentrinh dịch)
Dòng sông mơ màng ngủ
Rừng thông tối lặng im
Họa mi ngừng tiếng hót
Muông thú cũng nín thinh
Màn đêm buông lặng lẽ
Dòng suối nhỏ thầm thì
Vầng trăng khuya lấp lánh
trải bạc khắp đồng quê
Sông lấp loáng ánh bạc
Suối - dát bạc long lanh
cỏ cây ngời bạc sáng
Thảo nguyên bát ngát xanh
Đêm. Xung quanh im ắng
Vạn vật ngủ lặng yên
Ánh trăng đêm rực rỡ
Rải bạc sáng lung linh.
1911-1912
Cám ơn NT đã cho mọi người thưởng thức một áng thơ thật hay của một tài năng thơ sáng láng. Việc đọc, hiểu và cảm thụ được cái hay của thơ nước ngoài đòi hỏi phải có trình độ hiểu biết về ngôn ngữ và văn hóa, đồng thời phải có tâm hồn nhạy cảm. Qua những bài giới thiệu các tác phẩm nước ngoài trên QT BT, mình thấy rất nể NT
Trả lờiXóaTheo mình, bản dịch bài thơ này của NT rất hay, sát nội dung nguyên bản, chuyển tải được gần đủ cái hồn của bài thơ. Mình chỉ lăn tăn từ "rực rỡ" ở khổ cuối. Theo mình, từ này phần nào ảnh hưởng đến cái tĩnh lặng của một đêm rất yên tĩnh và đẹp lung linh của bài thơ.
Có thể dùng từ "vằng vặc" thay vào đấy được không nhỉ?
Xin được thỉnh giáo. Cám ơn.
Mình không biết tiếng Nga nên rất hạn chế trong cảm nhận cái đẹp của thơ Nga, Qua việc đọc bài Đêm mà NT phỏng dịch và giới thiệu, mới càng thấy được vì sao Exenhin lại được người đọc VN hâm mộ đến thế, 16 tuổi mà đã viết được một bài thơ tả cảnh quê hương hay đến vậy, thật là thiên tài.
Trả lờiXóaTrong bản dịch thơ mình thấy Exenhin dùng đến hình ảnh ánh trăng và màu BẠC được lặp lại nhiều lần, như nhấn mạnh cái màu sắc huyền hoặc, kì bí của ánh trăng khi chiếu xuống cảnh vật, ở đây là thảo nguyên nước Nga, ở đây có hai lần Exenhin trực tiếp nói đến TRĂNG, một lần được NT dịch là: "Vầng trăng khuya lấp lánh" ( câu thứ 3 của khổ 2) và " Ánh trăng đêm rực rỡ" (câu 3 khổ cuối).
Để tả ánh trăng,tiếng Việt ta có nhiều từ hay: lấp lánh, rực rỡ, vằng vặc, huyền hoặc, mơ màng, lóng lánh, long lanh, N. Du trong Kiều chỉ dùng độc mỗi "trăng trong" để tả ánh trăng cũng rất hiệu quả. Có lúc ông không gọi trực tiếp trăng là trăng đâu, khi tả Kiều trốn nhà sang tự tình với KT, thì trăng lúc đó là:
" Nhặt thưa gương dọi đầu cành,
Ngọn đèn trong suốt, trướng bình hắt hiu."
Và khi đã xong phim, tức là cả hai bắt đẩu thề thốt thì trăng lúc đó mới:
"...Vầng trăng vằng vặc giữa trời
Đinh ninh hai mặt, một lời song song.."
Cho nên khi gặp nạn , hết cả thề thốt mà trốn với họ Mã thì trăng chỉ là:
"...Dặm khuya ngất tạnh mà khơi
Thấy trăng mà thẹn những lời non sông.." lúc đó trăng chẳng còn mầu gì nữa cả
Tả ánh trăng, theo tôi từ nào đã được dẫn cũng hay, tùy ngữ cảnh để dịch, sao cho trung thành với nguyên bản mà lại phù hợp với ngữ cảnh, và cần lưu ý đến cả ngữ âm nữa.
Tán cho vui, các bác nào tìm ra từ chỉ các sắc thái trăng nào nữa liệt kê ra, giúp ích rất nhiều cho những người thích viết thơ đấy nhỉ.
Trả lờiXóaNT cám ơn các anh QV và TQTr đã động viên, khích lệ. NT thật sự có thêm cảm hứng và niềm tin để tiếp tục nghiên cứu và khám phá những nét đẹp huyền bí, vô tận của thơ, ca, nhạc, họa . Khi đọc và dịch bài thơ này, NT đã nhắm mắt lại, và đặt mình ở vị trí một cậu thiếu niên đang bước vào tuổi trưởng thành ở một vùng quê rộng lớn xa xôi nước Nga vào những năm 1911-1912 trong một đêm vắng lặng , đẹp đến mê hồn bởi ánh trăng thơ mộng, huyền ảo .... Ở khổ thơ cuối NT đã cảm nhận từ “блеск” ở cách 5, NT cảm thấy nó có gì lấp lánh, rạng rỡ, và là một từ nổi bật của khổ thơ, nhất là có động từ “серебрит”... NT rất mong anh QV, anh TQTr và mọi người cùng NT đọc và cảm nhận lại khổ thơ này, và tìm một từ phù hợp nhất với “блеск”:
Ночь. Вокруг тишина.
В природе все спит.
Своим блеском луна
Все вокруг серебрит.
Bản dịch của Tạ Phương (2004) :
Trả lờiXóaĐÊM
Dòng sông thiu thiu ngủ,
Rừng thông tối ngưng reo,
Họa mi không hót nữa,
Muông thú cũng ngừng kêu.
Đêm. Bốn bề tĩnh lặng
Còn suối róc rách thôi,
Và vầng trăng vằng vặc
Rắc bạc khắp nơi nơi.
Bạc lấp lánh dòng sông,
Bạc long lanh bờ suối,
Bạc láng trên cỏ cây
Thảo nguyên thành đắm đuối.
Đêm. Bốn bề tĩnh lặng.
Vạn vật ngủ say rồi.
Riêng vầng trăng vằng vặc
Vẫn rắc bạc nơi nơi.
Tôi thử đưa ra 2 dị bản dịch 04 câu cuối bài thơ :
!.
Đêm. Bốn bề im lặng.
Chìm trong giấc ngủ say.
Chói sáng trăng chiếu rọi
Ánh sắc bạc nơi nơi.
2.
Đêm. Bốn bề im lặng.
Chìm trong giấc ngủ say.
Chói ánh trăng chiếu rọi
Rắc sắc bạc nơi nơi.
NT xin cảm ơn anh Tualinh và rất mong nhận được thêm nhiều ý kiến đóng góp bổ ích của anh. NT học hỏi được thêm nhiều ạ.
Trả lờiXóaĐọc bản dịch bài thơ Đêm của Exenhin mà các bạn giới thiệu, mới thấy tiếng Việt mình thật phong phú. Các bản dịch tuy khác từ ngữ nhưng tựu trung đều chuyển tải được ý thơ nguyên bản, thơ Nga, mà là thơ của Exenhin dịch được đủ ý thơ, và cả những ẩn ý phía sau nữa là cực khó, rất khâm phục sự cố gắng của các bạn.
Trả lờiXóaỞ đây, khi đọc hai bản dịch khổ thơ cuối của TL, cảm nhận bạn rất cố gắng để dịch từ bản tiếng Nga, bởi vì tôi đã nghe nói rằng khổ cuối này rất khó dịch cho trọn vẹn ý thơ của Exenhin. và tôi cũng cảm nhận rằng hình như NT cũng chưa bằng lòng với khổ thơ cuối này, dù sao thì chúng ta cũng đã rất cố gắng.
Xin phép góp ý một chút với một vài từ của TL dùng, ví dụ từ " Chói". Từ chói trong tiếng Việt dùng để chỉ một thứ ánh sáng có cường độ mạnh, nó làm mắt người phải phản ứng bằng cách che, hoặc nhắm lại, sáng chói, chói lọi, chói lóa, chói chang, ngời chói. Trong trường hợp ánh trăng đêm, ít khi nó làm ta bị chói, vì vậy có lẽ nên tìm một từ khác dịu dàng hơn thì câu thơ sẽ rất đẹp.
Câu thơ này: "Chói ánh trăng chiếu rọi" cũng nên suy nghĩ xem sao, cũng như câu của NT dịch: "Ánh trăng đêm rực rỡ " có cái gì đó chưa ổn, chắc tại từ : rực rỡ chăng.
Cám ơn các dịch giả rất nhiều, dù là nghiệp dư nhưng bản dịch của các bạn không nghiệp dư chút nào.